تذکر: دوستان عزیز توجه داشته باشند که نرم افزارهای آموزشی ممکن است به لحاظ آموزشی دارای اشکال باشند و صرفا جهت راهنمایی می باشند!!! (جهت آموزش صحیح به کتب تکست و منابع معتبر مراجعه شود.)

آزمایش گازهای خونی – شریانی (ABG)

    آزمایش گازهای خونی، شامل (PH,PO2,PCO2,CO2,HCO3) و محاسبه O2 اشباع ؛ آزمایشی است که  با نام های Arterial blood gases; ABGs; pH; PO2; PCO2; Bicarbonate; HCO3-; Oxygen saturation نیز خوانده می شود .

    این تست برای تعیین این که شش ها به اندازه کافی عملکرد خوبی برای تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن دارند، اگر فرد علائم مشکل تنفسی دارد؛ برای تعیین این که فرد عدم تعادل در میزان گاز اکسیژن (O2) یا دی اکسیدکربن (CO2) در خون خود و یا عدم تعادل اسید- باز دارد که ممکن است اختلال تنفسی، متابولیک یا کلیوی را نشان دهد؛ یا هنگامی که فرد به سختی تنفس می کند، تنگی نفس، یا تنفس سریع دارد؛ زمانی که فرد دارای علائم عدم تعادل اکسیژن/ دی اکسید کربن و یا عدم تعادل اسید – باز است؛ به طور دوره ای هنگامی که فرد شرایطی دارد که باعث کمبود اکسیژن به طور حاد یا مزمن می شود و فرد اکسیژن درمانی می کند؛ طی جراحی های خاصی برای پایش سطح اکسیژن و دی اکسید کربن خون فرد درخواست می شود.

   تست گاز خون هنگامی درخواست می شود که فرد علائم عدم تعادل اکسیژن/ دی اکسیدکربن یا عدم تعادل pH، نظیر سختی تنفس، تنگی نفس، تهوع یا استفراغ دارد؛ هنگامی که فرد بیماری تنفسی، متابولیک یا بیماری کلیوی دارد و نارسایی تنفسی را تجربه می کند؛ هنگامی که فرد ترومای سر یا گردن دارد، یعنی آسیب هایی که ممکن است بر تنفس تاثیر بگذارند.

اندازه گیری گاز خون برای ارزیابی وضعیت اکسیژن رسانی و اسید/ باز به کار می رود.

معمولا اگر فرد علائمی از بدتر شدن عدم تعادل اسید/ باز، مشکل تنفسی و یا تنگی نفس دارد، درخواست می شود.

گازهای خون ممکن است همراه با سایر آزمایش ها مانند الکترولیت ها برای تعیین وجود عدم تعادل الکترولیت، گلوکز برای ارزیابی غلظت قند خون، و تست های BUN و کراتینین برای بررسی عملکرد کلیه، درخواست شوند.

هنگامی که فرد تحت بیهوشی طولانی مدت به ویژه برای جراحی بای پس قلب یا جراحی مغز بوده، ممکن است پایش گازهای خون در هنگام عمل جراحی و یک دوره پس از آن درخواست شود.

بررسی گازهای خون از بند ناف نوزادان، ممکن است علاوه بر تعیین وضعیت اسید/ باز نوزاد، مشکلات تنفسی را نیز مشخص کند. این تست فقط وقتی انجام می شود که وضعیت نوزاد، مشکل تنفسی را نشان می دهد.

● توضیح راجع به تست

  گازهای خون، گروهی از آزمایش ها هستند که برای اندازه گیری pH و مقدار اکسیژن و دی اکسیدکربن موجود در نمونه خون (که معمولا از شریان ها) با هم انجام می شوند. بدن به دقت pH خون را تنظیم می کند، با حفظ آن در محدوده باریک ۷/۳۵-۷/۴۵، نه خیلی اسیدی (اسیدوز)، نه خیلی قلیایی/ بازی (آلکالوز).

pH: تعادل اسید و بازها در خون را اندازه گیری می کند. pH خون با افزایش دی اکسیدکربن (PCO2) و اسیدهای دیگر کاهش می یابد، بیشتر اسیدی می شود. pH خون با کاهش دی اکسیدکربن یا افزایش بازهایی نظیر بی کربنات (HCO3 -) افزایش می یابد، بیشتر قلیایی می شود.

فشار جزئی اکسیژن (PO2): مقدار گاز اکسیژن در خون را اندازه گیری می کند.

فشار جزئی دی اکسیدکربن (PCO2): مقدار گاز دی اکسید کربن در خون را اندازه گیری می کند. با افزایش سطح PCO2؛ pH خون کاهش می یابد، بیشتر اسیدی می شود؛ با کاهش PCO2، مقدار pH خون افزایش می یابد، خون را قلیایی تر می کند (آلکالین).

محاسبه یا اندازه گیری نیز می تواند انجام شود تا به پارامترهای دیگر مانند :

O2 اشباع: درصد هموگلوبین حامل اکسیژن را محاسبه می کند. هموگلوبین، پروتئین موجود در گلبول های قرمز خون است که حامل اکسیژن از عروق خونی به بافت، در سراسر بدن است.
بی کربنات (HCO3 -): شکل اصلی CO2 در بدن است، می توان آن را از pH و PCO2 محاسبه کرد.

اندازه گیری تعادل اسید- باز ترکیبات متابولیکی است. HCO3- در پاسخ به عدم تعادل pH، توسط کلیه ها دفع و بازجذب می شود و با سطح pH رابطه مستقیم دارد. با افزایش مقدار HCO3 -، مقدار pH افزایش می یابد.

مازاد باز/ کمبود باز: عدد محاسبه شده ای است که نشان دهنده جمع کل عوامل بافر متابولیک (آنیونها) در خون است؛ این آنیونها شامل هموگلوبین، پروتئین ها، فسفات و HCO3- (بی کربنات که آنیون غالب) است.

آنیونها سعی در جبران عدم تعادل در pH خون دارند. پزشک نتایج HCO3- و مازاد باز/ کمبود باز را بررسی می کند تا کل ظرفیت بافری را در هنگام تصمیم گیری در مورد درمان عدم تعادل، ارزیابی کند.

● در چه شرایطی تست افزایش می یابد

آلکالوز تنفسی به علت درد، ناراحتی عاطفی، یا برخی از بیماری های ریوی که با تبادل اکسیژن تداخل می کنند، ایجاد می شود.

آلکالوز متابولیک در هیپوکالمی، استفراغ مزمن (از دست دادن اسید معده) و مصرف بیش از حد بی کربنات سدیم دیده می شود.

● در چه شرایطی تست کاهش می یابد

اسیدوز تنفسی می تواند توسط ذات الریه، بیماری مزمن انسداد ریوی (COPD)، و مواد مخدر مسکن قوی ایجاد شود.

اسیدوز متابولیک توسط دیابت، شوک و نارسایی کلیه ایجاد می شود.

● آمادگی بیمار

  آمادگی خاصی لازم نیست، هرچند که اگر بیمار اکسیژن درمانی می کند، O2 باید برای ۲۰ تا ۳۰ دقیقه قبل از تست “Room Air” خاموش شود، اگر قابل تحمل نیست یا اگر پزشک می خواهد سطح اکسیژن را با روشن بودن O2 چک کند، مقدار اکسیژن مصرف شده باید ثبت شود.
زمان نمونه گیری

● نوع نمونه

  اغلب نمونه خون از سرخرگ بازو، معمولا از شریان رادیال در مچ دست، که در داخل مچ دست، در زیر انگشت شست قرار دارد، می توان نبض را احساس کرد؛ گاهی اوقات نمونه خون سیاهرگ بازو؛ خون مویرگی از پاشنه پا ممکن است برای نوزادان استفاده شود.
بهترین زمان نمونه گیری

● تست های تکمیلی

Electrolytes; Bicarbonate, BUN, Creatinine

● طریقه جمع آوری نمونه

  خون شریانی تقریبا همیشه برای تجزیه و تحلیل گاز خون مورد استفاده قرار می گیرد، اما در برخی موارد، از جمله برای نوزادان، خون پاشنه پا مورد استفاده قرار می گیرد.

همچنین ممکن است خون از بند ناف نوزاد گرفته شود. از آنجا که خون سرخرگی، اکسیژن را به بدن و خون سیاهرگی مواد زائد را به ریه ها و کلیه ها حمل می کند، مقدار گاز و pH در این دو یکسان نخواهد بود.

نمونه خون شریانی معمولا از شریان رادیال در قسمت داخلی مچ دست در زیر انگشت شست جایی که در آن ضربان احساس می شود، جمع آوری می گردد. تست گردش خون به نام تست آلن قبل از جمع آوری انجام می شود تا از گردش خون کافی در مچ دست اطمینان حاصل شود.

این آزمون شامل فشردن دو شریان رادیال و اولنار مچ دست است، و سپس رها کردن هر یک به نوبت برای مشاهده “flushing”، که صورتی شدن پوست در زمان برگشت خون به دست، است.اگر یک دست صورتی نمی شود، سپس مچ دست دیگر آزمایش می شود. خون همچنین می تواند از شریان بازویی در آرنج و یا شریان فمورال در کشاله ران جمع آوری شود.

در نوزادانی که مشکل تنفس بلافاصله بعد از تولد دارند، خون ممکن است از هر دو شریان بند ناف و ورید جمع آوری، و به طور جداگانه آزمایش شود.

● اطلاعات تکمیلی

  پارامترهای اصلی جهت تفسیر گازهای خون شریانی

علاوه بر PaO2 و O2 Sat، سایر مقادیر لازم برای تفسیر اختلالات اسید و باز شامل PH، PaCO2، HCO3، Base Excess (BE)، Total CO2 Conent ، BD و Anion Gap است.

PH

PH طبیعی خون بین ۷٫۳۵ تا ۷٫۴۵ است. PH بالاتر از ۷٫۴۵ آلکالمی و PH زیر ۷٫۳۵ اسیدمی گفته میشود. بطور متوسط میزان آن ۷٫۴۰ در نظر گرفته می شود.

PaCO۲

نمایانگر میزان دی اکسید کربن موجود در خون شریانی است. میزان طبیعی آن ۳۵-۴۵ میلی متر جیوه است. افزایش بیش از ۴۵ mmHg اسیدوز تنفسی و کاهش آن از ۳۵mmHg آلکالوز تنفسی نامیده می شود.pao2 در افراد بالای ۶۰ سال وکودکان زیر ۷ سال وابسته به سن می باشد.

محاسبه تقریبی در افراد بالای ۶۰ سال=pao2 80  – تعداد سال های بیشتر از ۶۰

و در کودکان زیر ۷ سال که در سطح دریا نفس می کشند محدوده طبیعی ۴۰-۷۰ میلی متر جیوه می باشد.

HCO۳

میزان طبیعی یون بیکربنات بین ۲۲ تا ۲۶ میلی اکی والان در لیتر است. افزایش آن از۲۶ میلی اکی والان در لیتر بیانگر آلکالوز متابولیک و کاهش آن از ۲۲ میلی اکی والان درلیتر بیانگر اسیدوز متابولیک است.

افزایش باز (Base Excess) (BE)

در شرایطی که PaCO2 در حرارت ۳۷ درجه سانتیگراد، معادل ۴۰ mmHg بوده و کمبود اکسیژن نیز وجود نداشته باشد، BE به مقدار اسید یا بازی اطلاق می گردد که برای حفظ PH در حد طبیعی و نیز حفظ بیکربنات به میزان ۲۴ میلی اکی والان در لیتر مورد نیاز است. مقدار طبیعی BE بین ۲+ و۲- متغییر بوده و بر حسب میلی اکی والان در لیتر بیان می شود. افزایش BE از ۲+ نمایانگر احتباس باز غیر فرار و یا به عبارت دیگر آلکالوز متابولیک و کاهش BE از ۲- نمایانگر احتباس اسید غیر فرار و یا به عبارت دیگر اسیدوز متابولیک است.

باز بافری (Buffer Base) (BB)

یک معیار تشخیصی برای تغییرات متابولیک اسید و باز است. BB حاصل جمع آنیونهای پلاسما یعنی بیکربنات، پروتئین، هموگلوبین و فسفاتها بوده و مقدار آن معادل ۴۲ میلی مول در لیتر است (BB = BE +42). از آنجا که BE پلاسما در حال تعادل تقریبا برابر با صفر است، BB = 42 خواهد بود که در صورت آلکالوز متابولیک مقدار آن افزایش یافته و در صورت اسیدوز متابولیک، از میزان آن کاسته می شود. تغییرات CO2 شریانی بر BB بی تاثیر می باشد.

● روش تفسیر برگه آزمایش گازهای خون شریانی (ABG)

مرحله اول

مشاهده مقدار PaO2 و O2 Sat : ابتدا به PaO2 توجه شود که آیا بیمار دچار هایپوکسمی است؟ PaO2 به اکسیژن محلول در خون بر میگردد و در حالت طبیعی مقدار آن بین ۱۰۰ – ۸۰ میلی متر جیوه است.

PaO2 بین ۶۰ تا ۷۹ میلی متر جیوه را هایپوکسی خفیف، بین ۴۰ تا ۵۹ میلی متر جیوه را هایپوکسی متوسط و کمتر از ۴۰ میلی متر جیوه را هایپوکسی شدید می نامند. مقادیر زیر ۴۰ میلی متر جیوه بسیار مخاطره آمیز است.

O2 Sat یا درصد اشباع هموگلوبین از اکسیژن می باشد که به مقدار PaO2 و عوامل موثر بر منحنی شکست اکسی ـ هموگلوبین وابسته است. بجز در افراد مبتلا به COPD میزان O2 Sat زیر ۸۰% احتمال خون وریدی را مطرح می نماید.

مرحله دوم

با توجه به PH مشخص می شود که در وضعیت نرمال یا اسیدی یا بازی قرار داریم. PH زیر ۷٫۴۰ اسیدی و پایین تر از ۷٫۳۵ اسیدوز خوانده می شود همچنین PH بالای ۷٫۴۰ قلیایی و بالاتر از ۷٫۴۵ آلکالوز تلقی می شود.

مرحله سوم

با توجه به PaCO2 مشخص شود که اسیدوز تنفسی یا آلکالوز تنفسی یا حالت نرمال وجود دارد. PaCO2 کمتر از ۳۵ آلکالوز تنفسی و بالاتر از ۴۵ اسیدوز تنفسی است.

مرحله چهارم

به یون بیکربنات HCO3- توجه می شود تا مشخص گردد که اسیدوز متابولیک یا آلکالوز متابولیک یا حالت نرمال وجود دارد. مقادیر بیش از ۲۸ میلی اکی والان در لیتر نمایانگر آلکالوز متابولیک و کمتر از ۲۲ میلی اکی والان در لیتر نشان دهنده اسیدوز متابولیک است.

مرحله پنجم

به مقدار BE توجه شود، این معیار برای تفسیر اسیدوز و آلکالوز با منشا متابولیک دقیق تر از یون بیکربنات است. در صورتیکه بیش از ۲+ باشد نمایانگر آلکالوز متابولیک و اگر کمتر از ۲- باشد نمایانگر اسیدوز متابولیک است.

مرحله ششم

آیا PH جبران شده است یا بدون جبران است ؟

منبع: سایت پزشکان بدون مرز

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: